Özel bankacılık suç gelirlerini aklama alanında yan bir konu değildir. Özel bankacılık geçtiğimiz yıllarda hemen hemen tüm suç gelirlerini aklama durumlarında su yüzüne çıkan son derece kazançlı, rekabetçi ve dünya çapında bir endüstridir. 90’ların başında özel bankacılık, eski Meksika Devlet Başkanı Carlos Salinas’ın kardeşi Raul Salinas’a ait yolsuz biçimde elde edildiği iddia edilen yüzlerce milyon dolarlık para hareketini çevreleyen skandal neticesinde istenmeyen bir üne kavuşmuştur.
Serveti büyük ölçüde Citibank’in Mexico City, New York, Londra ve Cenevre’de çalıştırdığı özel bankacılar tarafından işletilmiştir. Özel bankacılık, genellikle “yönetim altındaki varlıklara” dayalı ücretlerle zengin müşterilere son derece kişisel ve gizli ürünler ve hizmetler sunmaktadır. Özel bankacılık genellikle bir bankanın diğer kısımlarından yarı özerk olarak işler ve gizlilik ve kişisel hizmetler arayan varlıklı müşterilere hizmet sunar.
Başlıca müşterilerini oluşturan yüksek net varlıklı kişiler için çalışan özel bankacılar arasındaki şiddetli rekabet tüm dünyada devletlerin sıkı kontrollerinin merkezinde yer alır. Rekabet, yeni müşteriler elde etmek, yönetimleri altındaki varlıkları artırmak ve organizasyonlarının net gelir yüzdesini artırmak açısından ilişki müdürleri ve pazarlama memurları üzerindeki baskıları artırmaktadır. Ayrıca, özel bankacılıkta çoğu “ilişki müdürüne” ödenen cüretler büyük ölçüde kuruluşlarına getirdikleri “yönetim altındaki varlıklara” dayanmaktadır.
ABD’deki American Express Bank International örneğinde, AEBI tarafından istihdam edilen iki özel bankacı suç gelirlerini aklama nedeniyle mahkum edildi. Bu kişiler alanın rekabetçi tabiatından, ücretlendirme yönteminden ve “uluslararası bankacılar üzerindeki yeni müşteri edinme ve sadece üretebilen kişilerin mesleki ve parasal başarı elde edebilmesi baskısından” bahsetmişlerdir.
Bu faktörler özel bankacılığın suç gelirlerinin aklanmasına karşı hassasiyetine katkıda bulunabilir:
■ Fark edilen yüksek karlılık ve yoğun rekabet
■ Özel bankacılıkla bağlantılı yüksek gizlilik seviyesi
■ İlişki müdürleri ve müşterileri arasında gelişen yakın güven ilişkisi.
■ İlişki müdürleri için komisyona dayalı ücretlendirme.
Genellikle özel bankacılık müşterileri, mukim olmayan yabancılardır. Bu kişilerin varlıkları, gizlilik cennetlerinde sıklıkla yerel bankalar tarafından kurulan şirketlerin adına tutuldukları deniz aşırı ülkelere aktarılır. Geçtiğimiz yıllarda birçok yüksek profilli suç gelirlerini aklama örneğinin unsuru olmuş olan özel yatırım şirketleri (ÖYŞ’ler) mükemmel suç gelirlerini aklama araçlarıdır. ÖYŞ’ler, varlıkları ellerinde tutmak için özel banka müşterileri ve offshore ülkelerdeki diğer kişiler tarafından kurulan şirketlerdir.
Müşterilerin gizliliğini korumak ve çeşitli vergi ve trust ile ilgili sebeplerden dolayı oluşturulan “tabela şirketlerdir”. ÖYŞ’lerin genellikle kurulduğu offshore cennetlerin gizlilik yasaları şirketlerin nihai faydalanıcılarının kimliğini gizler.
Birçok özel banka, müşterileri için genellikle offshore gizlilik cennetinde bağlı bir trust şirketi şeklinde ÖYŞ’ler kurarlar.Özel bankacılıktaki diğer bir tehlikeli alan birçok finansal kuruluş tarafından içten biçimde hoş karşılanan yozlaşmış “Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler”(PEP) dir.
Örnekler (PEP): Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler
■ Meksika’nın Quintana Roo eyaletinin yozlaşmış valisi Mario Villanueva, ABD Uyuşturucu Takip Dairesi’ne (DEA) göre ABD’ye 200 ton kokain kaçakçılığı yapmış ve DEA’nın beyanatına göre Meksikalı uyuşturucu kaçakçılarından aldığı rüşvetlerle kazandığı 20 milyon ABD Doları kadar parayı 2001 yılına kadar beş yıl boyunca New York City’de Lehman Brothers’da özel bankacılık hesaplarında tutmuştur.
■ Rigss Bank vakası, iki kıtada Şili’den Augusto Pinochet ve Ekvator Ginesi’ndenTeodoro Obiang Nguema dahil diktatörler için uzun yıllar boyunca Riggs Bank tarafından gerçekleştirilen yüzlerce milyon dolarlık bir işlemler ağını ortaya çıkarmıştır. Hesaplar, bankanın uzun yıllardır özel ürünü olan elçilik bankacılığı portföyünün bir kısmını teşkil etmiştir.
■ Eski Peru devlet başkanı Alberto Fujimori’nın sağ kolu Vladimiro Montesinos New York City’deki New York Bankası’nda uyuşturucu kaçakçılarından elde ettiği rüşvetlerin büyük kısmını yatırdığı hesaplara sahipti. American Express Bank International, Bank of America, Barclays ve New York’taki UBS AG gibi diğer kuruluşlarda da Montesinos’un kazançlarının bulunduğu hesaplar bulunmaktaydı.
■ Nikaragua’nın sırası ile eski devlet başkanı ve vergi komisyoncusu Arnoldo Aleman ve Byron Jerez’in Miami’de Terrabank N.A.’da hesapları bulunmaktaydı, bu hesaplar üzerinden rüşvet yoluyla elde ettikleri iddia edilen kazançlarla Güney Florida’da milyonlarca dolarlık mevduat sertifikaları ve lüks mülkler satın almışlardır.
■ ABD suç gelirlerini aklama suçlamalarıyla karşı karşıya olan Ukrayna’nın eski başbakanı Pavel Lazarenko, San Francisco’da Bank of America, Commercial Bank,Pacific Bank, WestAmerica Bank bankalarında ve Fleet Boston Robertson & Stephens, Hambrecht & Quist ve Merrill Lynch gibi menkul kıymet firmalarında hesaplara sahip olmuş, bu hesaplarda Ukrayna devletinin başbakanı olarak sızdırdığı milyonlarca doları saklamıştır.
■ Perulu bir subay olan ve ABD’de FBI tarafından Vladimiro Montesinos’un “en güvenilir rüşvetçisi/yalancı tanığı” olarak tanımlanan Albay Victor Venero Garrido rüşvet ve para sızdırma yoluyla elde ettiği 15 milyondan fazla parayı Miami’de bulunan Citibank ve California’da bulunan Northern Trust bankasındaki hesaplarında saklamıştır.
■ Meksika’nın eski başsavcı vekili olan uyuşturucu kaçakçılığı davalarından sorumlu Mario Ruiz Massieu’nun, 1990’ların ortalarında Houston’da bulunan Texas Commerce Bank’te bir özel bankacılık hesabı bulunmakta olup, bu hesabına 13 aylık bir dönem boyunca 9 milyon ABD doları tutarında uyuşturucu kaçakçılarından aldığı rüşvetleri yatırmıştır.
